با وجود این که کشور ارمنستان در همسایگی کشورمان قرار دارد و می‌توان شباهتهای زیادی میان بخش‌هایی از فرهنگ این مردم شریف و ایرانیان پیدا کرد اما بخش گسترده‌ای از آداب و رسوم و فرهنگ مردم ارمنستان برای اغلب ما ناشناخته مانده و ممکن است در سفرهای نوبه‌ای ما به این کشور بسیار زیبا، برایمان تازگی داشته باشد.
مراسم عروسی مردم ارمنستان همیشه بی‌نظیر و بی‌مانند بوده است، اما در هرکشوری حتی کشور خودمان ایران به دشواری می‌توان سنت‌ها را با گذشت زمان و تغییر در نسل‌ها حفظ کرد و مطمئنا تغییرات همیشه برای همه اجتناب ناپذیر بوده است.
امر ازدواج یکی از زیبا‌ترین و مقدس‌ترین رخدادهای زندگی هرشخصی است و چگونگی و نحوه برگزاری جشن‌های عروسی به بهترین شکل ممکن آن، یکی از نگرانی‌ها و دغدغه‌های اصلی عروس و دامادهای مختلف در هر برهه زمانی بوده است.
اگر شما هم از نوعروسان و تازه دامادهای کشورمان یا خانواده آنها هستید و تصمیم دارید، مراسمی خاص و با‌شکوهی را در این شب به یاد ماندنی ثبت و تجربه نمایید، برگزاری مراسمی باشکوه در شهر توریستی و زیبای ایروان برای تمام ایرانیان گزینه مناسبی است.
این کشور فوق‌العاده، هم از لحاظ محیط دیدنی و بسیار زیبا و هم از لحاظ اجرای کیفیت مراسم و هزینه‌های مناسب برگزاری، سالانه خیل مشتاقان فراوانی را پذیرایی نموده و مراسمات آنها را به بهترین وجه ممکن برگزار نموده است.
با توجه به شرایط مراسم امروزی در ایران که دعوت از مهمانان به حداقل خود رسیده‌است و معمولا در بیشتر مجالس هزینه‌های هنگفتی دریافت و در عوض خدمات با کیفیت ضعیف ارائه می‌گردد و در نهایت بهترین محیط لاکچری، باغ‌های بعضا بی‌کیفیت اطراف تهران است، پس به نظر تصمیم عاقلانه‌ای باشد که زوجینی که قصد دارند به تازگی زندگی مشترک خود را شروع نمایند، نگاهی به رسومات و فرهنگ و تاریخ عروسی‌های ارمنستان بیندازند!
در ادامه این مطلب با ما همراه باشید تا شناخت بیشتر و متفاوت‌تری از این مردم صلح‌جو و سرزمین کهنشان خدمتتان ارائه نماییم.
آشنایی با فرهنگ و آداب و رسوم یک کشور، تشابهات زیستی مردمان آن را برایمان مشخص خواهد کرد و در انجام سفر و برگزاری بسیاری مراسمات می‌تواند راهگشای هموطنان عزیزمان باشد.
نگاهی به فرهنگ مردم ارمنستان در یک نگاه کلی
تاریخ و قدمت
مردمان کشور ارمنستان تاریخ بسیار کهن سه هزار ساله دارند که بخش اعظم این تاریخ را دین مسیحیت تشکیل داده و به همین علت کلیسا و مراسمات مذهبی جزئی از فرهنگ آنها محسوب می‌شود.
ارمنستان از کشورهای زیبایی است که بخش زیادی از اقلیم آن در فلات قرار گرفته است. کشور ارمنستان در زمان‌های بسیار قدیم “هایستان” نامیده می‌شد. این نام برگرفته از نام بنیانگذار ملت ارامنه به اسم “هایک” که یکی از نوادگان حضرت نوح پیامبر نیز بوده، گرفته شده است.
همانگونه که ذکر شد مردم ارامنه از زمان‌های بسیار دور، یعنی بیش از سه هزار سال پیش در این سرزمین ساکن بوده و زندگی می‌کردند و ارامنه جز اولین گروه‌هایی بودند که دین مسیحیت را به عنوان اولین دین رسمی سرزمینشان پذیرفتند، از این جهت است که آداب و رسوم مسیحیت بخشی زیادی از فرهنگ اصلی مردم این سرزمین را به خود اختصاص داده است.
از طرفی سلطه کشور ایران و روسیه به ارمنستان در دوره‌های مختلف تاریخی موجب شده تا بخشی از فرهنگ و رسومات این کشور به سنن و رسوم مردم این دو کشورها نیز شبیه‌تر باشد.
همین موضوع است که توجه گردشگران و عموم خانواده‌های ایرانی را به تور‌های ارمنستان بیشتر کرده‌است.
از طرفی مردم این کشور نوروز باستانی را همانند ایرانیان به عنوان جشنی بزرگ برای آغاز بهار به شادی و پایکوبی می‌پردازند و همانند ایرانیان به ملاقات بزرگان خاندان می‌روند.
سفر به ارمنستان می‌تواند یکی از خاطره‌انگیزترین سفرهای هر ایرانی باشد. از لحاظ هزینه نیز این کشور نسبت به سایر کشورها از جمله ترکیه و گرجستان نیز به صرفه‌تر است.
پایتخت کشور ارمنستان ایروان نام دارد که به نسبت سایر شهرهایش جمعیت زیادی در خود جای داده و بخش زیادی از جاذبه‌های توریستی ارمنستان نیز در خود شهر یا اطراف این شهر قرار گرفته است.
زبان مردم ارمنستان چیست؟
زبان رسمی این کشور زبان ارمنی است اما در زمان حضور روسیه در این کشور، مردم تقریبا زبان روسی را نیز فراگرفته وبه آن مسلط شدند و هم‌اکنون زبان روسی به عنوان دومین زبان رسمی ارمنستان بین عموم مردم شناخته شده و رواج دارد.
البته لازم است بدانید که زبان ارمنی نیز به دو بخش ارمنی غربی و ارمنی شرقی تقسیم می‌گردد و در قسمت‌های مختلف این کشور شما قادر خواهید بود هر دو نمونه آن را ببینید. شهروندان ارامنه که در ایران سکونت دارند، اغلب به زبان ارمنی شرقی صحبت می‌نمایند.
رسم الخط مردم ارمنستان در گذشته از خط سریانی و یونانی گرفته شده بود و در اولین اقدام، شخصی به نام مسروب ماشتوتس رسم الخط ارمنی را اختراع و به دنیا عرضه کرد.
مردم ایران در هنگام سفر به ارمنستان نباید انتظار داشته باشند که مردم به زبان انگلیسی کاملا مسلط بوده و آن را بلد باشند بلکه صرفا در هتل‌ها و یا برخی مراکز کردشگری فروشندگان تسلط نسبی برای برقراری ارتباط با مشتری دارند و در مناطق و جاهای دیگر شهر ایروان کمتر کسی را می بینید که به این زبان مسلط باشد.
دین مردم ارمنستان چیست؟
باید گفت قبل از آغاز و ظهور دین مسیحیت در کشور ارمنستان، مردم آن کشور اغلب بت پرست بوده و یکتا پرستی رواج نداشت و با ورود دین مسیحیت به این کشور تاریخی جدید در آن کشور رقم خورده و تمام فرهنگ و زندگی مردم ارمنستان را تحت تاثیر خود قرار داد.
در حقیقت پایه‌های دین مسیحیت در این سرزمین با حضور حواریون حضرت مسیح، بنا گذاشته شد و در نهایت فعالیت‌های رهبر مذهبی این دین یعنی گریگور روشنگر، باعث شد تا متعاقبا مردم دین نو ظهور مسیحت را به عنوان دین رسمی خود پذیرفتند.
هم اکنون نیز در سراسر ارمنستان کلیساهای قدیمی و بزرگی را مشاهده می‌کنید که همگی به جای مانده از تاریخ این سرزمین بزرگ هستند.
البته اگر شما از ارمنستان بازدید کرده باشید، قطعا مشاهده کرده‌اید علاوه بر طبیعت زیبای ارمنستان، اغلب از جاذبه‌های توریستی ایروان و شهر‌های دیگر ارمنستان نیز همین کلیساها هستند.
خانواده و اهمیت آن در فرهنگ ارمنستان
شاید بتوانیم یکی از شباهتهای شهروندان ایران و ارمنستان را در اهمیت دادن بسیار زیاد به بنیان خانواده دانست.
مردم ارمنستان نیز به روابط خانواده بسیار پایبند هستند و عموما علاقه دارند کودکان خود را در محیطی شاد و امن پرورش داده و بزرگ کنند و در سنین بالاتر نیز هر چند که همچنان نیازمند کمک فرزندان خود هستند، آنها را به استقلال مالی و تشکیل خانواده تشویق می‌کنند.
در فرهنگ مردمان ارمنستان همانند برخی نقاط ایران همچنان نقش سنتی زنان پررنگ‌تر بوده و بیشتر دیده می‌شود و زنان شاغل نیز به خانواده خود اهمیت فراوانی می‌دهند.
ولی در این کشور دستیابی زنان به برخی مشاغل که آقایان در آن مشاغل بیشتر دیده می شوند، همچنان سخت است.
معاشرت و آداب آن در ارمنستان
یکی از خصوصیت‌های بسیار خاص مردم ارمنستان همانند ایرانیان، مهمان نوازی آن‌هاست و این یکی دیگر از خصایص مشترک میان مردم ارمنستان و ایران است، به طوری که در هنگام معاشرت با آنها به دفعات با شما احوال‌پرسی کرده و همیشه لبخند بر لب دارند و خوراکی تعارف می‌نمایند.
اغلب شروع ارتباطات مردم ارمنستان با تعارف کردن غذا و خوراکی‌ها شروع شده و مردم این سرزمین در احوالپرسی‌های روزانه و سلام خود با یکدیگر دست می‌دهند و حتی روبوسی می‌نمایند و از سویی با وجود این که دین آنها مسیحیت بوده و فرهنگ اروپایی قطعا روی آنها تاثیر زیادی گذاشته، اما همچنان ریشه‌هایی از تقابل سنتی میان مرد و زن وجود داشته و حرمت‌هایی وجود دارد که میان‌شان حفظ می‌گردد، این مسئله در نوع لباس پوشیدن زنان این سرزمین نیز به خوبی مشاهده می‌شود.
مراسم باستانی و مذهبی در ارمنستان
همانگونه که ذکر شد مردم ارمنستان تاریخ کهنی دارند که بخش بزرگی از آن را مسیحیت تشکیل داده و به همین جهت کلیسا جزئی از فرهنگ آنها محسوب می‌شود، بخشی از مراسمات و جشن‌های مردم این کشور نیز ریشه در آداب مذهبی آنها دارد مثل جشنواره برکت انگور، جشن عید پاک و غیره از طرفی قسمت دیگری از آنها به آیین‌های قدیمی‌تر این کشور مربوط می‌گردد مثل جشن ورداور و جشن ناواسارد که بخشی از فرهنگ تاریخی و گذشته این سرزمین محسوب می‌گردد.
غذا خوردن و آداب آن در ارمنستان
غذا نیز در بین مردم ارمنستان اهمت بالایی دارد و مردمان این سرزمین در برخورد با مهمانان، میزبانانی متبحر وپذیرایی بسیار خوبی دارند و معمولا خیلی بیشتر از آن چه شما تصور کنید برایتان تدارک خواهند دید، ارمنی‌ها انتظار دارند مهمانشان کلیه غذاها را تست نماید و این امر را نوعی احترام به خود محسوب می‌کنند.
توجه مردم ارمنستان به غذا به حدی می‌باشد که معمولا هیچ گفتگو و بحثی را با شکم خالی شروع نخواهند کرد و در این کشور جشنواره‌های متعددی نیز در خصوص با موضوع غذا هر ساله برگزار می‌گردد.
از معروف‌ترین این جشنواره‌ها می‌توان به جشنواره گاتا و جشنواره دلمه در ارمنستان اشاره نمود و جدا غذاهای ارمنی طعم خوشمزه و لذیذی دارند و نمونه‌هایی از آنها که بسیار شناخته شده و معروف هستند در اکثر رستوران‌های ایروان سرو می‌گردند.
لباس و فرهنگ پوشیدن آن در ارمنستان
طریقه پوشیدن لباس مردم ارمنستان معمولا همراه با مراعات‌های اجتماعی بوده و کمتر پیش می‌آید که در ارمنستان فردی را با ظاهری نامناسب یا پوشش‌های نامتعارف در خیابان به چشم ببینید.
در اغلب جشن‌ها نیز مردم این کشور لباس‌های سنتی و رنگی به تن می‌نمایند که شباهت بسیار زیادی نیز با لباس‌های سنتی مردم آذری و ترک کشورمان ایران دارد.
نوع رنگ‌ها برای اغلب مردم ارمنستان بسیار دارای اهمیت بوده و هر کدام نمادی از یک ویژگی خاص محسوب می‌گردند.
مثلا رنگ آبی معنای عدالت را دارد و رنگ نارنجی نشان از فروتنی است. به همین جهت استفاده از رنگ‌ها نقش زیادی در لباس مردم این سرزمین دارد و رنگ‌های شاد و تند از مشخصه‌های اصلی لباس محلی مردم ارمنستان است، معمولا پارچه‌های لباس زنان با گلدوزی‌های زیبا تزیین گردیده و زنان در لباس سنتی، تاج یا کلاه کوچکی نیز به سر دارند.
مردان نیز لباس‌هایی سنتی با پارچه‌های کارشده و زیبا به تن می‌کنند که طراحی بسیار شاد و جذابی دارد.
برگزاری مراسم ازدواج در ارمنستان
شاید تا به امروز کشور ارمنستان نیز جز کشورهایی بوده که برگزاری مراسم ازدواج در آن بیشتر به شکل سنتی انجام می‌شده و معمولا خانواده‌ها نقش مهم و به سزایی در آشناکردن عروس و داماد داشتند.
هر چند که گسترش شبکه‌های اجتماعی در دنیای امروز شکل جدیدی به دیدگاه‌های عموم مردم داده اما همچنان در فرهنگ سنتی این سرزمین ازدواج امری بسیار مقدس و پسندیده محسوب می‌گردد.
جشن‌های ازدواج در میان ارامنه با شکل بسیار باشکوه و باشور و حال وصف‌ناشدنی زیادی برگزار می‌شود که زمان برگزاری آن معمولا در روزهای شنبه و یکشنبه است.
خانواده داماد از مهمان‌ها بسیار گرم پذیرایی می‌نمایند و در خلال تدارکات عروسی حتما غذاهای محلی و نان سنتی گاتا نیز تدارک دیده خواهد شد.
در قوانین کشور ارمنستان تا ازدواجی باطل نشده باشد ازدواج مجددی صورت نخواهد گرفت و اموال زوجین بعد از جدایی آنها از یکدیگر، بینشان تقسیم می‌شود.
تدارکات لازم برای برگزاری مراسم نامزدی و عروسی
در مورد ارزش‌های خانوادگی و فرهنگ، سنت‌های ارمنی‌ها کمی محافظه کارانه است. در دوران باستان، ارامنه فکر می‌کردند که پاییز و زمستان بهترین ماه برای انجام مراسمات عروسی است زیرا در تابستان و بهار، عموم مردم عمدتا به فعالیت‌های کشاورزی مشغول هستند.
همچنین لازم به ذکر است که جوانان ارمنی حق انتخاب همسر خود را نداشتند و این تصمیم غالبا توسط والدین آنها اتخاذ می‌شد، آنها سعی می کنند فرزندان هر چه زودتر ازدواج نمایند و اگر به ارمنستان سفر کنید شاهد این موضوع خواهید بود.
خانواده داماد معمولا عروس را از منطقه محلی خود یا روستای همسایه انتخاب می‌نماید. در ارمنستان نیز همانند ایران ابتدا خانواده پسر به دیدار عروس آینده می‌روند و از والدینشان کسب اجازه می‌کنند تا پسرشان بتواند با دختر آنها ازدواج کند.
بعد از آن است که والدین هر دو طرف رسما آشنا شده و سپس، این رابطه وارد مرحله جدید دیگری خواهد شد.
تدارکات لازم برای برپایی مراسم نامزدی و عروسی
در آن روز خاص، داماد یک انگشتر زیبا برای عروس تدارک دیده و عروس نیز آن انگشتر را به عنوان تعهد می‌پذیرد. این مراسم توافقی است رسمی برای ازدواج آینده هر دو زوج.
طبق رسومات مردم ارمنستان به طور سنتی، جشن‌های عروسی توسط خانواده عروس برگزار خواهد شد و پس از نامزدی، زمان و تاریخ برگزاری مراسم عروسی تعیین شده و مقدمات آن آغاز خواهد شد.
اتفاقا یکی از رسومات جالب انتخاب پدربزرگ و پدرخوانده بود که در عروسی‌ها نقش بی‌بدیلی داشت. معمولا پدرخوانده را از نزدیکترین دوستان داماد انتخاب می‌کردند.
پدرخوانده و همسرش مجبور می‌شدند برای تازه عروس‌ها الگویی ترسیم کنند. به همین جهت آنها همیشه فردی را انتخاب می‌کردند که دارای خانواده‌ای کاملا با اصل و نصب و بنیان‌دار باشد.
عروسی‌های سنتی در ارمنستان
عروسی‌های کشور ارمنستان معمولا بسیار بزرگ است و عمدتا بالغ بر دویست مهمان دارد. در دوران باستان، مراسم عروسی ارامنه، هفت روز و هفت شب به طول می‌انجامید.
در ارمنستان نیز ماشین‌های عروسی را با روبان و شاخه‌های گل تزئین می‌کنند و اعتقاد مردم ارمنستان بر این است که ورود روباه یا دیده شدن روباه از آمدن داماد خبر می‌دهد.
طبق سنت ارامنه، مراسم عروسی باید از صبح زود برگزار شود، بنابراین گروهی از نوازندگان از ابتدای صبح به خانه عروس رهسپار می‌شوند.
میهمانان پدرخوانده را دعوت کرده و همه شروع به تبریک گفتن به یکدیگر، آواز خواندن، نان تست دادن و غیره می‌کنند. بعد از آن عروس و داماد برای دریافت نعمات خداوند متعال به کلیسا می‌روند.
پس از مراسم کلیسا، میهمانان با پاشیدن گلبرگ‌های گل سرخ بر سر عروس و داماد به آنها تبریک می‌گویند و بعد تازه‌عروس و مهمانان رهسپار خانه داماد می‌شوند. به محض ورود، خانواده داماد مجبورند که جلوی پای نو عروس بشقاب بشکنند.
این رسم بدان معنی است که با این کار شر از خانه خارج خواهد شد و خوش شانسی در راه است. بعد از آن مادر شوهر نان لواش (نان پهن) را روی شانه های عروس و داماد گذاشته و به آنها یک قاشق عسل هم تقدیم می‌کند.
عسل آخرین مورد نماد شروع شیرین زندگی مشترک زوجین خواهد بود. جشن عروسی و پایکوبی معمولا در خانه داماد برگزار خواهد شد.
و معمولا همه تازه عروس‌ها، دوستان‌شان و اقوام در خانه داماد جمع می‌شوند و شروع به جشن و اتحاد می‌کنند. در این مراسم میهمانان غذاهای سنتی میل می‌کنند و نان‌های متنوع و زیادی درست می‌شود. و مراسم ازدواج اواخر شب به پایان خواهد رسید.
تشریفاتی که در مراسمات عروسی ارمنستان همچنان حفظ شدهاند
امروزه در هیچ کشوری همه آیین‌ها و رسموات عروسی حفظ نشده‌است که ارمنستان نیز از آن مستثنی نبوده، ولی بسیاری از آنها هنوز به روز هستند.
به عنوان نمونه، برخی از دامادها همچنان از نوارهای سبز و قرمز به عنوان نمادی از باروری استفاده می‌کنند. یکی دیگر از مراسم غیرمعمول در ارمنستان، دزدیدن کفش عروس است.
هنگامی که عروس لباس بر تن می‌کند ، یکی از کفش های او را گرو می‌گیرند و پس از مذاکره و گرفتن وجهی، آن را به صاحبش برمی گردانند.
یکی از تشریفاتی که همچنان در مراسم عروس ارامنه حفظ شده، هنگامی است که زن و شوهر می‌خواهند از خانه بیرون بروند، در این زمان برادر عروس در را با شمشیر بسته نگه می‌دارد و اجازه نمی‌دهد داماد خواهرش را با خود ببرند.
البته این یک شوخی است و نباید جدی گرفته شود.
وقتی داماد همسرش را به خانه باز‌می‌گرداند ، مادر شوهر آنها را با شیرینی، مخصوصا عسل استقبال و ملاقات می کند. تازه عروس ها یک قاشق عسل می‌خورند و بعد از آن مادر داماد نان‌های پهن را روی شانه‌هایشان قرار می‌دهند.
این آیین‌ها را می توان در بسیاری از عروسی های بسیار مدرن ارمنستان نیز مشاهده کرد.
سنت های عروسی در کشور ارمنستان سال‌هاست که چندین تغییر را تجربه کرده است، هرچند بسیاری از آنها به همان صورت قبل باقی مانده‌اند.
امروز خوشبختانه جوانان جفت خود را به تنهایی پسند کرده و انتخاب می‌نمایند. دختران لباس های سفید و مدرن می‌پوشند در حالی که پسران لباس های کلاسیک را بیشتر ترجیح می‌دهند. جهیزیه‌ها معمولا با پول ، ماشین یا کلید خانه و گاهی با بلیط ماه عسل در هر کشوری جایگزین می‌گردد.
در سال‌های اخیر ارمنی‌ها سعی کرده‌اند سنت‌های عروسی ما را با بخشی از سنت‌های اروپایی ترکیب نمایند. به نحوی که امروزه، مراسم عروسی فقط یک روز به طول خواهد انجامید.
در روز عروسی، خانواده عروس میز را می‌چیند و منتظر آمدن داماد می‌شود و طرف داماد اغلب با اتومبیل‌های لوکس عروسی به خانه عروس می‌آیند.
سپس دختر را از خانه بیرون می‌آورد و آنها به کلیسا می روند. عموما قسمت شاد عروسی در یک رستوران برگزار خواهد شد.
در سالن ورودی، تازه عروس‌ها یک قاشق عسل نوش جان کرده، بشقابی می‌شکنند و سپس وارد رستوران می‌شوند و همچنین دسته گل خود را به داخل جمعیت پرتاب می‌کنند.
اگر کسی آن دسته گل را بگیرد، به طور معمول به این معنی خواهد بود که او نفر بعدی است که ازدواج خواهد کرد.
برگزاری مراسمات عروسی برای ایرانیان در ارمنستان
شرکت‌های مختلفی در ارمنستان اقدام به برگزاری مراسمات عروسی مخصوصا برای ایرانیان که همسایه این کشور هستند و به راحتی و بدون ویزا می‌توانند در این کشور حضور یابند، می‌نمایند.
این شرکت‌های خدمات رسان با در نظر گرفتن رسم و رسوم ایرانیان سعی بر این دارد که فرهنگ غنی و کهن سرزمین هر دو کشور را در سفره عقد در نظر بگیرد چون اجزای سفره عقد علاوه بر زیبایی و تزئین دارای معنای مختلفی نیز هستند که ریشه در فرهنگ نیاکان ما دارند.
نان به معنای برکت برای زندگی زوجین، نبات برای شیرین شدن زندگی آنها، آینه به معنای صاف بودن و غیره بر روی سفره عقد قرار خواهد گرفت. با این وجود زیبایی و نحوه چیدمان این وسایل، فضای جشن را به گونه دیگری رقم خواهد زد.
این شرکت‌ها با انتخاب و اختصاص مدرن‌ترین ویلاها، تالارها و باغ‌ها و پیشنهاد آن به زوجین جهت مراسم عروسی و جشن، سورپرایز‌های مختلفی را برای متقاضیان به رسم کشورهای اروپایی در نظر خواهند گرفت که کاملا با سلیقه مردمان ایران نیز مطابق خواهد بود.
امروزه بیشتر عروسی‌ها در تالارهای پذیرایی و یا باغ عروسی برگزار می‌شود تا ضمن داشتن فضایی بزرگ و مناسب، پذیرایی از مهمانان هم بهتر صورت بگیرد.
تزئین دقیق و با برنامه فضا و محیط، اهمیت زیادی در برگزاری تشریفات مجالس در ارمنستان دارد. استفاده از تکنیک‌های روز گل آرایی مدرن و یا ساده در این زمینه می‌تواند به طراحان کمک شایانی نماید.
گل آرایی عروسی بخش مهمی از بار زیبایی مجالس عروسی را به دوش خواهد کشید و در قسمت‌های مختلف از تالار، پذیرایی متنوعی از مهمانان انجام خواهد شد.
ثبت این واقعه با فیلمبرداری و عکاسی با بهره‌گیری از بهترین عکاسان، خاطرات شما را کشور زیبای ارمنستان تکمیل خواهد کرد.
سلام. مقاله خواندم خیلی خوب وکامل بود ولی از نقش انار به ویژه در مراسم عروسی ارمنستان مطلبی ذکر نشده که اتفاقا رسم مشترک در بین دو کشور ایران و ارمنستان است. در اینترنت موجود است.