روابط خارجی در کشور ارمنستان

مطالعه تحولات منطقه قفقاز نشان می‌دهد که این نقطه از جهان همواره به عنوان یکی از جنگ‌خیزترین مناطق دنیا شناخته می‌شود.

از دوران باستان و درگیری‌های ایران و امپراتوری روم بر سر منطقه قفقاز گرفته، تا تاریخ معاصر و درگیری‌های کمونیست‌ها با ارمنی‌ها و تهاجم شوروی به ارمنستان در سال 1920، که به دوران اولین کشور مستقل ارمنی از زمان سقوط پادشاهی کیلیکیه در سال 1375 پایان داد.

و سپس جنگ‌های مداوم میان آذری‌ها و ارمنستان بر سر مناقشات مرزی نشان می‌دهد که ارمنستان در طول تاریخ خود نزاع‌های فراوانی را به چشم دیده‌ است.

با این وجود روابط خارجی ارمنستان نشان می‌دهد که این کشور در بیش از 40 سازمان بین المللی عضویت‌ داشته و با بیش از 151 کشور جهان روابط سطح بالای دیپلماتیک دارد.

برای شناخت هر چه بیشتر روابط خارجی در کشور ارمنستان با دیگر ملل جهان با ما همراه باشید، تا از نقطه‌ نظر مهم‌ترین سرفصل‌ها به بررسی این مسئله مهم بپردازیم.

رویکرد حاکمیت و جامعه ارمنستان در روابط خارجی این کشور چیست؟

در حالی که انقلاب 2018 ارمنستان راه را برای دولت جدیدی بازکرد که نوید دگرگونی گسترده در سیاست ارمنستان را داده‌ بود اما در زمینه روابط خارجی، نخست وزیر جدید پاشینیان به طرز چشمگیری شبیه به اسلاف خود بوده‌ است.

در مقایسه با گرجستان یا اوکراین، ارمنستان مدت‌ها است که در دسته کشورهای پس از فروپاشی شوروی قرار گرفته‌ است که روابط دوستانه با روسیه را در عمل و در تمام سطوح حاکمیتی حفظ کرده‌ است.

در واقع، اگرچه پاشینیان مراقب بوده‌ است که به صورت لفاظی از همسویی با روسیه در مقابل غرب (یعنی ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا) فاصله‌ بگیرد، اما در عمل، نزدیکی و فاصله‌ای را به ارث برده‌ است که به هیچ عنوان قابل انکار نیست.

ارمنستان در مقابل ناتو و اتحادیه اروپا یکی از اعضای سازمان پیمان امنیت جمعی به رهبری روسیه است.

البته این نگرش دوستانه نسبت به روسیه نه‌ تنها در سطوح حاکمیتی بلکه در جامعه ارمنستان نیز به وضوح قابل لمس است.

بر اساس آمارهای به دست‌ آمده در سال 2017 ، 64 درصد از ارامنه روسیه را دوست اصلی کشور خود می‌دانند و پس از آن فرانسه با 17 درصد قرار دارد و ایالات متحده آمریکا با 2 درصد در جایگاه ششم قرار دارد.

اما جدای از نتیجه به دست‌ آمده میزان محبوبیت روسیه به عنوان حامی شماره 1 ارمنستان طی سال‌های 2013 تا 2017، 20 درصد در ارمنستان کاهش یافته‌ است.

رابطه خارجی ارمنستان با ایران چگونه است؟

روابط دیپلماتیک جمهوری ارمنستان و جمهوری اسلامی ایران در 9 فوریه 1992 برقرارشد و از دسامبر 1992 سفارت جمهوری ارمنستان در تهران افتتاح‌شد.

روابط خارجی ایران و ارمنستان همواره از سطح بسیار قابل قبولی برخوردار بوده و جامعه‌ ارمنستان امروزه پذیرای گردشگران ایرانی فراوانی است.

به همین دلیل بسیاری از مراحل اداری جهت اخذ ویزا و دیگر مشکلات مربوط به سفر ایرانیان به ارمنستان توسط دو طرف حل‌ و فصل شده و طبق قراردادهای بین‌المللی منعقد شده ایرانیان می‌توانند در کمترین زمان ممکن تنها با در دست داشتن یک پاسپورت معتبر وارد خاک ارمنستان شوند.

روابط خارجی ایران و ارمنستان نشان می‌دهد که مبحث توسعه اقتصادی به عنوان یک اولویت انکارناپذیر مطرح بوده‌ است. بنا بر آمارهای انتشار یافته، ایران با گردش مالی 502 میلیون دلاری به عنوان سومین شریک تجاری بزرگ ارمنستان شناخته می‌شود.

اکنون ایروان و تهران قصد دارند تجارت را توسعه داده و به گردش مالی یک میلیارد دلاری برسند. روابط ارمنستان و ایران به همان اندازه که دارای تاریخ غنی است، دارای پتانسیل و آینده امیدوار کننده است.

این چشم‌انداز نه تنها به واسطه روابط نزدیک و دوستانه دو کشور و مردم، بلکه باتوجه به این واقعیت که ایران یکی از قابل اعتمادترین و کلیدی‌ترین شرکای ارمنستان هم در سطح منطقه‌ای و هم در سطح بین‌المللی و همچنین در روابط انرژی، تجاری و حمل و نقل است، مشخص می‌شود.

گفتنی‌ است که بر اساس آخرین آمار رسمی، حجم مبادلات تجاری بین ارمنستان و ایران در سال 2021 بالغ بر 502 میلیون و 842 هزار دلار بوده است (صادرات ارمنستان 65 میلیون دلار و واردات این کشور 437 میلیون دلار بوده‌ است.)

این حجم از تجارت بیش از 25 درصد که معادل 101 میلیون دلار است، رشد داشته‌ است.

رابطه خارجی ارمنستان با روسیه چگونه است؟

قابل ذکر است که ارمنستان کشوری محصور در خشکی است که هم ترکیه و هم آذربایجان آن را تحریم کرده‌اند.

همین نکته این کشور را مجبور می‌کند تجارت را فقط از طریق هوایی با گرجستان و ایران انجام‌ دهد که خود تقریبا همیشه توسط تحریم‌های بین‌المللی منزوی شده‌اند.

بر اساس گزارش بانک جهانی، نتیجه این است که روسیه با استفاده از گذرگاه از طریق گرجستان، بزرگترین شریک تجاری ارمنستان است که بیش از یک چهارم صادرات آن را خریداری می‌کند.

با این حال، این ارتباط همواره یک رابطه اقتصادی با عمق زیاد و سودمند برای دو طرف نیست. روسیه بر بخش‌های مختلف اقتصادی ارمنستان به‌ ویژه معدن، انرژی و حمل‌ و نقل، کنترل دارد.

در سال 2015، اعتراضات بزرگی علیه رئیس جمهور وقت، سرژ سرکسیان، به دلیل موافقت وی با افزایش قیمت برق آغاز شد که توسط یک شرکت روسی که انحصار توزیع را در اختیار داشت، آغاز شد.

این مسئله نشان می‌دهد رضایت همیشگی از تامین منافع اقتصادی روسیه برای سیاستمدار ارمنی مضر است.

دیگر اولویت‌ها در روابط خارجی ارمنستان با سایر ملل چیست؟

تعمیق بیشتر روابط با کشورهای شریک، متحدان و تشریح مسیرهای جدید مشارکت، ایجاد گفتگوی مؤثر با کشورها، به ویژه:

گرجستان

توسعه همکاری نزدیک و روابط دوستانه با گرجستان برای ارمنستان از اهمیت بالایی برخوردار است.

روابط بین دو کشور همسایه همیشه باید در جهت توسعه و عاری از هرگونه تاثیر مخرب خارجی باشد. گفتگوی باز و صمیمانه باید اساس این روابط باشد که به تعمیق و توسعه همکاری‌ها در زمینه‌های مختلف کمک می‌کند.

اتحادیه اروپا

اولویت سیاست خارجی ارمنستان باید توسعه و تعمیق همکاری دوجانبه با اتحادیه اروپا در همه زمینه‌ها و در چارچوب قانونی که زمینه را برای تحقق آن فراهم می‌کند، باشد.

همکاری دوجانبه با کشورهای اتحادیه اروپا، همکاری چندجانبه با ساختارهای اروپایی (یورو آتلانتیک) باید بر اساس ارزش‌های مشترک باشد که در خدمت ارمنستان و پیشبرد برنامه‌های مهم باشد.

آمریکا

همکاری با ایالات متحده یکی از حوزه‌های مهم سیاست خارجی ارمنستان است. روابط ارمنستان با آمریکا باید شامل تمام زمینه‌‎های ممکن همکاری باشد و پویایی توسعه مستمر را در همه موضوعاتی که با سایر تعهدات ارمنستان در تضاد نیست، تضمین‌ کند.

چین

روابط خارجی ارمنستان با چین، بر اساس ارتباط تاریخی، باید دستور کار پرمحتوا و متنوعی داشته‌ باشد. سطح کنونی روابط منعکس‌ کننده پتانسیل واقعی همکاری دوجانبه نیست. ارمنستان باید برای توسعه روابط خود با چین پیشقدم شود.

آذربایجان

آذربایجان باید سیاست متعصبانه خود را در زمینه مناقشه آرتساخ و قره باغ کنار بگذارد. حل و فصل نهایی مناقشه قره باغ کوهستانی و توسعه پایدار منطقه، تنها از طریق امنیت مردم آرتساخ و تداوم همه حقوق اساسی از جمله حق مردم آرتساخ برای تعیین سرنوشت ممکن است.

آذربایجان باید سرزمین‌های اشغال شده در طول جنگ را بازگرداند. ارمنستان با حمایت جامعه جهانی باید از هرگونه جاه طلبی یا تجاوز آذربایجان به حاکمیت ارمنستان جلوگیری‌ کند.

همزیستی مسالمت آمیز دو ملت و توسعه پایدار منطقه امکان پذیر است، اما تنها در صورتی تحقق می‌یابد که دولت آذربایجان از سیاست ارمنی هراسی و باج خواهی خود دست‌ بردارد.

اجرای پروژه‌های زیربنایی در منطقه باید مبتنی بر اعتماد متقابل، گفتگوی سازنده و روابط حسن همجواری باشد.

ترکیه

روابط میان ترکیه و ارمنستان با پیچیدگی‌های خاص خود همراه است. کمک مستقیم ترکیه به آذربایجان قبل و بعد از جنگ، بار دیگر نشان‌ داد که ترکیه تهدیدی برای صلح میان ارمنستان و آذربایجان و توسعه پایدار است.

با این وجود، ابزاری برای ارتباط مستقیم با جامعه ترکیه، ارائه رویکردها و ایده‌ها باید ایجاد شود که به برقراری گفتگو بین جوامع کمک می‌کند.

خاورمیانه

خاورمیانه پتانسیل منحصر به‌ فردی برای توسعه ارمنستان دارد. حمایت ارزشمندی که از مردم ارمنستان در مراحل دشوار تاریخی انجام‌ شد را نمی‌توان فراموش‌ کرد و این سنت قوی درحمایت از یکدیگر باید ادامه‌ یابد.

توسعه روابط دوستانه با جهان عرب، ترویج برنامه‌های مشترک باید همیشه در مرکز توجه ارمنستان باشد.

دورنمای سیاست و روابط خارجی ارمنستان نشان می‌دهد که این کشور باید فعال باشد و روابط سیاسی فعال را در همه مناطق بر اساس ویژگی‌ها و اولویت‌ها توسعه‌ دهد.

کنار گذاشته‌ شدن از پروژه‌های جهانی به معنای از دست‌ دادن فرصت‌ها خواهد بود. تمرکز باید بر روابط سنتی با آمریکای لاتین، قاره آفریقا و خاور دور باشد. توجه ویژه‌ای نیز باید به توسعه مداوم روابط با هند و ژاپن شود.